منتدى إقرأ الثقافي
المواد المنشورة هنا لا تعبر بالضرورة عن رأي القائمين عليها
غايتنا رضى الله سبحانه, و هدفنا تثقيف الأمة الإسلامية بكل العلوم
منتدى إقرأ الثقافي
المواد المنشورة هنا لا تعبر بالضرورة عن رأي القائمين عليها
غايتنا رضى الله سبحانه, و هدفنا تثقيف الأمة الإسلامية بكل العلوم
منتدى إقرأ الثقافي
هل تريد التفاعل مع هذه المساهمة؟ كل ما عليك هو إنشاء حساب جديد ببضع خطوات أو تسجيل الدخول للمتابعة.

منتدى إقرأ الثقافي

منتدى ثقافي للكتب باللغات الكوردية, العربية, الفارسية و الإنجليزية
 
الرئيسيةالرئيسية  البوابةالبوابة  أحدث الصورأحدث الصور  المنشوراتالمنشورات  التسجيلالتسجيل  دخولدخول  

منتدى إقرأ الثقافي :: كتێبخانه‌ی كوردی - المكتبة الكوردیة :: شیعر - شاعران - دیوانی شاعیران
 

 شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم

اذهب الى الأسفل 
2 مشترك
كاتب الموضوعرسالة
ابو علي الكردي
المدير
ابو علي الكردي


عدد المساهمات : 11822
تاريخ التسجيل : 01/09/2013
العمر : 63
الموقع : أربيل

شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم Empty
مُساهمةموضوع: شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم   شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم I_icon_minitimeالثلاثاء سبتمبر 26, 2017 10:16 pm
شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم Aao10


شیرین و خوسره‌و
شاكاری شاعیری ناوداری كورد: خانای قوبادی
ساغكردنه‌وه‌و فه‌رهه‌نگ و پیشه‌كی: محمدی مه‌لا كه‌ریم
بڵاوكار: كۆڕی زانیاری كورد - به‌غدا
چاپی ساڵی 1975 به‌عدا

خانای‌ قوبادی‌
شاعیر (خانای‌ قوبادی‌) له‌ ناوچه‌ی‌ ده‌رنێ‌ له‌دایك بووه‌، له‌ بنه‌ماڵه‌یه‌كی‌ خوێنده‌واردا په‌روه‌رده‌ كراوه‌، به‌ منداڵی‌ لای‌ مه‌لاكانی‌ (هه‌ورامان) خراوه‌ته‌ به‌ر خوێندن. دواتر له‌شاری‌ (سنه‌) خوێندوویه‌تی‌، زۆر ناوچه‌ی‌ كوردستان گه‌ڕاوه‌. له‌دانانی‌ هۆنراوه‌ی‌ شێوه‌ی‌ گۆرانی‌دا مامۆستا بووه‌، چه‌ند چیرۆكێكی‌ هۆنیوه‌ته‌وه‌ له‌وانه‌: شیرین و خه‌سره‌و، یوسف و زوڵێخا، له‌یلا و مه‌جنون، ئه‌سكه‌نده‌ر نامه‌، حه‌وت به‌ندی‌ خانا و دیوانی‌ خانا. یه‌كێكه‌ له‌و شاعیرانه‌ی‌ گرنگی‌ به‌ ئازادی‌ گه‌لی‌ كورد داوه‌و ئه‌و هه‌سته‌ی‌ له‌ شیعره‌كانی‌ دا ده‌رده‌كه‌وێت، شانازی‌ به‌كوردو زمانی‌ كوردییه‌وه‌ كردووه‌، ئاره‌زووی‌ رێبه‌رێكی‌ دادپه‌روه‌ری‌ بۆ گه‌ل و كۆمه‌ڵ كردووه‌، له‌هۆنراوه‌یه‌كی‌دا ئه‌ڵێ‌: ئه‌گه‌ر رژێمی‌ كۆمه‌ڵایه‌تی‌ رژێمێك بێت بۆ سوودی‌ كۆمه‌ڵ زه‌وی‌ ئه‌بێته‌ به‌هه‌شت، به‌ پێچه‌وانه‌شه‌وه‌ وڵات وێران ئه‌بێت و خه‌ڵك ناحه‌سێته‌وه‌. هۆنراوه‌ی‌ دڵداری‌ و ئایینی‌ و پیاهه‌ڵدانی‌ داناوه‌ هه‌روه‌ها ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ شاره‌زاییه‌كی‌ به‌رزی‌ له‌ مۆسیقادا بووه‌، له‌ساڵی‌ 1747 له‌ ته‌مه‌نی‌ 85 ساڵیدا كۆچی‌ دوایی‌ كردووه‌ خانای قوبادی (١٧٠٠-
ھۆنراوەنووسێکی بەناوبانگی ھەورامی بووە کە لە سەدەی ١٨دا ژیاوە.گرنگترین بەرھەمی «شیرین و خەسرەو»ە. بیروڕاکان سەبارەت بە ڕێکەوتی لەدایکبوون و مردنی جیاوازن. بەپێی دەستنووسێکی کۆن کە بە دەستی مامۆستا سەدیق بۆرەکەیی کەوتووە، لە ساڵانی (١٠٨٣- ١١٦٨) کۆچی ژیاوە.
ئەم دوو بەیتەی خانای قوبادی زۆر بەناوبانگن:
ھەرچەن مەواچان فارسی شەکەرەن
کوردی جە شەکەر بەڵ شیرین تەرەن
یەقینەن جە دەور دونیای پڕ ئەندێش
ھەرکەس دڵشادەن وە زوان وێش
لێكۆڵینه‌وه‌یه‌ك له‌ سه‌ر ژیانی خانای قوبادی و هه‌ندێ زانیاری تازه‌
کاروان عوسمان خه‌یات
له‌ ئه‌ده‌بی كوردی دا چه‌ندین شاعیرمان هه‌یه‌ ساڵی له‌ دایكبوون و وه‌فات و سه‌رگوزه‌شته‌ی ژیانیان نازانرێ، ئه‌مه‌ش به‌هۆی ئه‌و باره‌ ناهه‌موواره‌ سیاسییه‌ی به‌سه‌ر سه‌رجه‌م ناوچه‌كانی كوردستان دا هاتووه‌، ئیتر چ پاشتر بێ یان پێشتر، یان له‌ ژێر ده‌سه‌ڵاتی سه‌فه‌ویی یان عوسمانیی یان قاجارییه‌كان دا بووبێ.
بۆیه‌ به‌ له‌ناوچوونی ئه‌و هه‌موو ده‌ستخه‌ت و به‌ڵگه‌نامه‌ و دۆكۆمێنتانه‌ی كتێبخانه‌ی كوردیی.. . هتد. ئه‌گه‌ر بڵێین جه‌وری زه‌مانه‌ش كاری له‌ سه‌رمان كردووه‌، دیار و ئاشكرایه‌ و به‌ هه‌ڵه‌دا نه‌چووم، ئه‌وه‌ی لێره‌دا مه‌به‌ستمه‌ باسی لێوه‌ بكه‌م، ژیاننامه‌ی خانای قوبادییه‌، بۆ به‌راوردكردن و لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی ورد، په‌نام بۆ چه‌ندین سه‌رچاوه‌ بردووه‌، به‌یارمه‌تی خوا هه‌موو ئه‌و سه‌رچاوانه‌ی كه‌ به‌ده‌ستم هێناون لێره‌دا یه‌كیان ده‌خه‌م، به‌ڵكو شتێكمان بۆ ڕوون بێته‌وه‌ له‌ سه‌ر ژیانی خانای قوبادی، ئیتر به‌م كاره‌ی من بێ، یان له‌ دوای كاره‌كه‌ی من هه‌وڵێكی دی بدرێت.
له‌ زۆربه‌ی ئه‌و سه‌رچاوانه‌ی من به‌ده‌ستم هێناوه‌ به‌جیا جیا و به‌چه‌ند شێوه‌ باس له‌ ژیانی خانای قوبادی ده‌كه‌ن، ئاشكرایه‌ تاكو ئێستا خانا ناوی ته‌واوی نازانرێ، هه‌ر وه‌ك له‌ هه‌موو سه‌رچاوه‌كاندا به‌ خانای قوبادی ناوبانگی ده‌ركردووه‌ و له‌وه‌ زیاتر به‌ڵگه‌ نییه‌ له‌ سه‌ر ناوی خانا.
به‌ڵام ده‌رباره‌ی هۆزه‌كه‌ی هه‌ندێ له‌ نووسه‌ران و ئه‌دیبان به‌هۆی ده‌سته‌واژه‌ی (قوبادی) ناوی كۆتایی خاناوه‌ ده‌ڵێن: خانا له‌ تیره‌ی قوبادی جافی جوانڕۆیه‌، هه‌ندێكی تر ده‌ڵێن: له‌ هۆزی باجه‌ڵانه‌، جا بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ پشت ده‌به‌ستم به‌ شیعرێكی خاناوه‌، به‌ڵگه‌ی باوه‌ڕ پێكراوتر له‌وه‌ زیاتر نابینم بۆ سه‌لماندنی هۆزه‌كه‌ی.
وه‌كو خانای قوبادی له‌م شیعره‌ی دا ده‌ڵێت:
ئیستا مـن دوستاخ كــــۆتــه‌ڵ پــاونانم
بێ جــــه‌د خـــاین بـــــاجه‌ڵانـــــانم
بــــــه‌ ڕۆژ بێ خـورد بــه‌ شه‌و بێ خاوم
دیل بێ تــاوان پــــاشــــای زه‌هــــاوم
یان ده‌ڵێت:
قوباد قــــوچاغ كـــــۆی نــــــه‌وسوارم
تـــــه‌رح جــه‌بلــه‌كێش باغچه‌ و حه‌سارم
لێره‌دا وشه‌ی (قوباد) به‌سێ شێوه‌ لێك ده‌درێته‌وه‌:
یه‌كه‌میان: تیره‌ی قوبادی جافی جوانڕۆیی.
دووه‌میان: ناوی باوكی خانای قوبادی، واته‌: خانا كوڕی قوباده‌.
سێیه‌م: خۆی له‌ بنه‌ماڵه‌ی قوباد به‌یگی حاكمی ده‌ڕنه‌ ده‌زانێت.
به‌م بۆنه‌وه‌ قوبادی كردۆته‌ به‌شێك له‌ نازناوی خۆی و ئه‌گه‌ر وترا: نابێ به‌م شێوه‌ لێك بدرێته‌وه‌، ئه‌وا ده‌ڵێم: خانای قوبادی ئه‌وه‌نه‌ بێ ده‌سه‌ڵات نه‌بووه‌ له‌ مانا و شێوه‌ و داڕشتنی هۆنراوه‌ و مه‌به‌ست و داهێنان و ورده‌كارییه‌كانی هۆنراوه‌، خانایه‌ك خاوه‌ن چه‌ندین شاكار و به‌رهه‌می جوانی شیعری بێت، ئه‌وه‌نده‌ ده‌سه‌ڵاتی به‌سه‌ر ورده‌كارییه‌كانی شیعردا نه‌ڕوات، ئیدی خانا چی كردووه‌ بۆ ئه‌ده‌بی كوردی.
له‌ باره‌ی ساڵی له‌ دایك بوون و وه‌فاتی خاناوه‌ زۆر بیر و بۆچوونی جیاواز هه‌یه‌، هه‌ر ئه‌مه‌ش وای كردووه‌ ژیانی خانا بكه‌وێته‌ نێو ئه‌و گومانه‌ زۆره‌ له‌ لای خوێنه‌ری خانا، ئه‌وه‌ی من تاكو ئێستا به‌رچاوم كه‌وتبی، هیچ سه‌رچاوه‌یه‌ك به‌ ته‌واوی ژیانی خانای یه‌كلایی نه‌كردۆته‌وه‌. له‌م كاره‌ی مندا هه‌ندێ ورده‌كاری ژیانی ڕوون ده‌بێته‌وه‌.
سه‌ره‌تا له‌ كتێبی گوڵزاری كوردستانه‌وه‌ ده‌ست پێ ده‌كه‌م:
له‌ كتێبی گوڵزاری كوردستاندا به‌م شێوه‌ باس له‌ ساڵی ژیانی خانای قوبادی ده‌كات: "به‌پێَی به‌یازێكی كۆن كه‌وتووه‌ته‌ ده‌ستمان له‌ ساڵی 1083ی كۆچی له‌ دایك بووه‌ و له‌ ساڵی 1168ك- كۆچی دوایی كردووه‌، له‌ فرووعی دین دا په‌یڕه‌وی ئیمامی شافیعی و له‌ ئوسوڵدا ئه‌شعه‌ری بووه‌".
هه‌روه‌ها غه‌فار ئیبراهیمی (سارۆ) له‌ سایتی "قگار در مه‌- وبلاگ شخێی محمد ڕشنا" وتارێكی بڵاو كردووه‌ته‌وه‌، ئه‌م وتاره‌ له‌ دوو به‌ش پێكهاتووه‌، به‌شی یه‌كه‌م: بریتییه‌ له‌ "دۆزینه‌وه‌ی به‌رهه‌مێكی تری ئه‌ده‌بی (خانای قوبادی) و به‌شی دووه‌م: بریتییه‌ له‌ "پاش 2 ساڵ لێكۆڵینه‌وه‌.. . " ئه‌م به‌شه‌ خۆی زیاتر ده‌دات له‌ باسی ژیانی خانای قوبادی، من جگه‌ له‌ یه‌ك دوو له‌و سه‌رچاوانه‌ی كاك سارۆم له‌ به‌رده‌ستدا نییه‌، ئیدی هه‌موو ئه‌و سه‌رچاوانه‌م له‌ به‌رده‌ست دایه‌، بۆیه‌ به‌كورتی له‌ هه‌ندێ شوێنی وتاره‌كه‌ی كاك سارۆدا نووسراوه‌كان وه‌رده‌گرم و ده‌یانخه‌مه‌ ڕوو، به‌ باشی نازانم هه‌موو ئه‌وانه‌ دیسانه‌وه‌ بنووسم، به‌ڵكو هه‌ندێ له‌و بۆچوونانه‌ی به‌ سوپاسه‌وه‌ وه‌رده‌گرم و لێره‌دا ده‌یخه‌مه‌ ڕوو:
"1- به‌ڕێزان (سه‌ید تاهر هاشمی و محه‌مه‌د عه‌لی سوڵتانی) له‌‌ دوو كتێبی (حدیقه‌‌ی سوڵتانی، جلد اول، ێ 217 و مناجاتهای جاویدان ادب كوردی ێ 78) دا، خانا قوبادی به‌‌ كوڕه‌‌زای قوباد به‌‌یگ حاكمی ده‌ڕ‌نه‌‌ و له‌ عه‌شیره‌‌تی باجه‌‌ڵانه‌‌كان ده‌‌زانن. به‌‌ ڕیوایه‌‌ت له‌‌ شه‌‌ره‌‌ف خانی به‌‌دلیسییه‌وه‌‌- كه‌‌ ئاماژه‌‌ به‌‌ به‌‌رگ و لاپه‌ڕه‌ی نه‌‌كراوه‌‌- جوگرافیای نێوان پاوه‌ تا دینه‌وه‌ر تا ده‌‌گاته‌‌ نه‌‌زدیكی كه‌‌ركووك به‌‌ مه‌‌ڵبه‌‌ندی حوكمڕانی باجه‌‌ڵانییه‌‌كان ناو ده‌‌به‌ن و ئه‌‌وه‌‌نده‌ش عه‌شیره‌‌تی باجه‌‌ڵانیان به‌ خاوه‌‌ن هێز و ده‌‌سه‌‌ڵات زانیوه‌ كه‌‌ گوایه‌‌ توانیویانه‌‌ دوو ئیمپراتۆری عوسمانی و ئێران به‌‌ چۆك داده‌‌ن و عاقیبه‌‌ت به‌ هۆی پیلانێكی دوو قۆڵییه‌‌وه‌‌ بۆ هه‌میشه‌‌ له‌‌ نێو ده‌‌چن. ده‌‌ڕنه‌ كه‌‌ گوندێكه‌‌ له‌‌ نێوان جوانڕۆ و سه‌‌لاسی باوه‌‌جانی دا به‌ ناوه‌‌ندی حوكمڕانی قوباد به‌یگی باجه‌‌ڵان و زێدی خانا قوبادی و وه‌‌لی دێوانه‌‌ ناو ده‌‌به‌‌ن.. . ؟
ساڵی له‌ دایك بوونی خانا به‌‌ 1116 و كۆچیشی به‌‌ 1192 ده‌‌نووسن. ده‌‌ڵێن: خانا به‌‌ هۆی ڕاڤه‌‌ كردنه‌‌وه‌ی هه‌ندێ له‌‌ ئایاتی قورئان به‌‌ هۆنراوه‌، له‌‌ لایه‌ن
شاعیری گه‌وره‌ و پایه‌داری کورد خانای قوبادی، داستانی شیرین و خوسره‌وی به‌ هۆنراوه‌ی ناسک و ته‌ڕ و پاراو و سه‌بکی توند و تۆڵ و ره‌سا هۆنیوه‌ته‌وه‌ و دایهێڵاوه‌ته‌ باخچه‌ی گه‌ش و سه‌وزی ئه‌ده‌بی کوردیه‌وه‌. ئه‌م شاکاره‌ له‌ (5526) به‌یته‌ شیعر پێک هاتووه‌ و له‌سه‌ر کێشی په‌نجه‌ی خۆماڵی ده‌بڕگه‌یی جوت قافیه‌ ڕازێنراوه‌ته‌وه‌، دیاره‌ مه‌وله‌وی کورد و بێسارانی و سه‌یدی هه‌ورامی و گه‌لێکی تر، هه‌مان کێشی ره‌سه‌نی کوردیان به‌کارهێناوه‌، ئه‌م کێشه‌ مۆزیکیه‌ پڕجۆش و خرۆشه‌ ده‌چێته‌ سه‌ر ئاوازی هه‌ڵپه‌رێکی کوردی و نموونه‌یه‌کی به‌رچاو و دیاری شێوه‌زاری گۆرانیه‌. ئه‌م به‌رهه‌مه‌ پوخت و نا‌وازه‌یه‌ ده‌توانێت لێکۆڵینه‌وه‌ و به‌دواداچوونی له‌گه‌لێ بواردا بۆ بکرێت و به‌ بۆچوونی ورد و ئه‌کادیمیانه‌ هێنده‌ی تر ده‌وڵه‌مه‌ند بکرێت. مه‌ودای ئه‌م داستانه‌ شیعریه‌ ئێجگار به‌رفراوانه‌، هه‌ر بۆیه‌ به‌نده‌ به‌ ته‌نیا ده‌ست بۆ دوو بابه‌ت ده‌به‌م. به‌و هیوایه‌ی که‌ هاوبه‌شیه‌کی بچکۆلانه‌ له‌م پڕۆژه‌ ئه‌ده‌بیه‌دا به‌ ده‌ست بهێنم.بنشى نه‌ سای زولف عه‌نبه‌ر بـۆش
بگێرى به‌ ده‌س شه‌مامه‌ی لیـمۆش
“خانای قوبادی”
شیرین هەلامە، وەی وەی شیرین هەلامـــــە
شیرین بە قوربانی وەی وەی جووتێ شەمامەئه‌بێ کێ بێ که‌ به‌ چاوخشانێک به‌ "شیرین و خوسره‌و"ه‌که‌ی "خانای قوبادی" گه‌وره‌یی ئه‌م شاکاره‌ به‌نرخه‌ی بۆ ده‌ر نه‌که‌وێ و ده‌م له‌ پله‌ی به‌رزی "خانای قوبادی" نه‌دا و سه‌ر له‌ خولقاندنی به‌رهه‌مێکی ده‌وڵه‌مه‌ندی وه‌ها سووڕ نه‌مێنێ و ئه‌مجا وه‌ک زۆر شتی تر نه‌ڵێ سه‌د مه‌خابن!!
به‌ ڕاستی که‌ سه‌د مه‌خابن!...
ڕه‌نگه‌ هه‌مومان "شیرین و خوسره‌و"ی نیزامی شاعیری گه‌وره‌ی ئێرانمان خوێندبێته‌وه‌ و له‌ پله‌ی به‌رزی نیزامی له‌ مێژووی وێژه‌ی فارس ئاگابین و ئه‌وه‌ش بزانین که‌ هه‌رساڵه‌ کۆڕگه‌لێک بۆ ڕێزگرتن له‌ که‌سایه‌تی نیزامی و باس و لێدوان له‌ سه‌ر به‌رهه‌مه‌کانی له‌ لایه‌ن ئه‌ده‌ب دۆستان به‌ڕێوه‌ ده‌چێ و تا ئه‌و جێگایه‌ی که‌ له‌ وانه‌کانی فێرگه‌ سه‌ره‌تاییه‌کان به‌رهه‌مه‌کانی ده‌یخه‌نه‌ ئاراوه‌ و ڕێگه‌ بۆ ناسین و هه‌تایی کردنی ئاوه‌ڵا ده‌که‌ن. ئه‌مجار ئێمه‌یش سه‌د مه‌خابن!!!
مه‌به‌ستم له‌م پێشه‌کیه‌ هه‌ڵسه‌نگاندنی نیزامی و خانا نه‌بوو و له لایه‌کی تریشه‌وه‌ ده‌زانم که‌ بارودۆخی کوردستان و ئێران زۆر لێک جیاواز و ... مه‌به‌ستم سڕی و بایه‌خ نه‌دانمان به‌ گه‌وره‌کانمان و به‌رهه‌مه‌ به‌جێماوه‌کانیانه‌. له‌م ورده‌ ده‌سه‌ڵته‌ که‌ هه‌مانه‌ که‌ڵکی باشمان وه‌رنه‌گرتوه‌ و ئه‌و جۆره‌ که‌ شیاو بووه‌ ده‌بێ هه‌وڵ و ته‌قه‌لامان بدایا، به‌ داخه‌وه‌ نه‌مانداوه‌. نه‌ک هه‌ر خانا ی قوبادی زۆر گه‌وره پیاو و که‌ڵه‌ شاعێرمان بوه‌ که‌ هێدی هێدی تۆزی بێوه‌فایی ئه‌م چه‌رخه‌ و نه‌زانکاریمان له‌ سه‌ر ناو و یادی به‌رزیان له‌ هه‌نبانه‌ بۆرینه‌ی ژیانمان نیشتوه‌ و بوه‌ته‌ هۆی ئه‌وه‌ که له‌‌ مۆمی گیانیان بۆ ڕووناکی ڕێگای ژیان که‌ڵک وه‌رنه‌گرین.
ئه‌م سارد و سڕی ئێمه‌ ته‌نیا خه‌ساری له‌بیر چونه‌وه‌ی ناوی به‌رزیان ناگرێته‌وه‌، به‌ڵکو هه‌روا که‌ ده‌ڵێن "هه‌ر گه‌لێک به‌ شاعێر و نوسه‌ر و هونه‌رمه‌ندانیه‌وه‌ ده‌ناسرێت" لێکدانه‌وه‌ و له‌سه‌رچوونی به‌رهه‌مه‌کانی گه‌وره‌کانمان له‌ چه‌ند لاوه‌ قازانجی زۆرمان پێشکه‌ش ئه‌کا وه‌کوو:
- ده‌وڵه‌مه‌ند بوونی ئه‌ده‌ب و وێژه‌ی گه‌له‌که‌مان، پاراستنی زمانه‌که‌مان که‌ ئه‌وڕۆ تووشی گیروگرفت گه‌لێکی زۆر بوه‌ و پاراستنی له‌ مه‌ترسی کزبوونه‌وه ‌دایه‌.
- بۆ ناساندنی خۆمان به‌ خۆمان و هه‌روه‌ها په‌ره‌پێدانیان بۆ ئه‌وه‌ی خه‌ڵکیتر بزانن کێین و چی بووین...
- به‌رهه‌مه‌کانیان پڕ له‌ ئه‌زمون و به‌نرخ بۆ ژیانه‌ و ...
ده‌بێ و ئه‌رکی سه‌رشانمانه‌ که‌ له‌پاراستنی ناو و یادیان هه‌وڵ بده‌ین و به‌رهه‌مه‌کانیان له‌ سه‌ر چاو دانێین و که‌ڵکیان لێ وه‌رگرین تا مێژوویه‌کی پڕ له‌ شانازی و پله‌یه‌ک بۆ سه‌رکه‌وتنی داهاتوومان ڕه‌خسابێت. پێش ده‌سپێکردنی باس له‌ سه‌ر خانا پێویسته‌ لێره‌دا سپاس و ده‌س خۆشی بنه‌ماڵه‌ی به‌رزی خوالێخۆشبوو "مامۆستا مه‌لا عه‌بدولکه‌ریمی موده‌ڕێس" بکه‌ین که‌ ئه‌گه‌ر ئه‌وان نه‌بووبایان، سووچێک له‌ ئه‌ده‌بی کوردی قه‌ره‌ت بوو؛ ئه‌و خزمه‌ته‌ی ئه‌وان بۆ9 کۆرکدنه‌وه‌ی دیوانه‌ شیعره‌کانی شاعیرانی گه‌وره‌ی کورد وه‌کوو خانا، مه‌و‌له‌وی، نالی، مه‌حوی، گۆران، فایه‌ق بێکه‌س و ... کێشایان خزمه‌تێکی ئێجگار گه‌وره‌یه‌ به‌تایبه‌ت به‌ ئه‌ده‌بیاتی زاراوه‌ی هه‌ورامی که‌ تێکۆشانیان قه‌ت له‌بیر ناکات. یه‌کێ له‌ تێکۆشانه‌کانیان کۆ کردنه‌وه‌ و بووژاندنه‌وه‌ و لێکدانه‌وه‌ی "شیرین و خوسره‌و"ی خانای قوبادیه‌ که‌ کاری به‌نرخی مامۆستا حه‌مه‌ی مه‌لا که‌ریم بوو.
ڕه‌نگه‌ زۆربه‌ی هه‌ره‌زۆری ئێمه‌ی خوێندکار ناوی خانای قوبادیمان نه‌بیستبێت چ بگاته‌ ئه‌وه‌ی که‌ سه‌یرێکیشمان کردبێت. خانای قوبادی ئه‌و هه‌موو ڕه‌نجه‌ی کێشا ئه‌ویش له‌و سه‌رده‌مه‌دا؛ 5526 به‌یت شیعری ناسک و جوانی به‌ناوی "شیرین و خوسره‌و"ی پێکهێنا، مامۆستا موحه‌مه‌دی مه‌لا که‌ریمیش له‌ سه‌ری نووسی و ئاماده‌ی بۆمان کرد؛ زۆر ناشوکریه‌ ئه‌گه‌ر ئێمه‌ی خوێندکاریش نه‌یخوێنینه‌وه‌ و نه‌زانین چیه‌؟ له‌ سه‌ر خانا نووسین ڕه‌نگه‌ زۆر کارێکی هاسان نه‌بێت، نه‌بوونی سه‌رچاوه‌گه‌لێک بۆ ناسینی هه‌رچی باشتری خانای قوبادی جگه‌ له‌ "شیرین و خوسره‌و" هه‌روه‌ها کزبوونی زانیاری خۆم له‌م بواره‌دا، ئه‌وه‌ی شیاوه‌ نه‌متوانیوه‌ له‌ سه‌ری بنووسم و ته‌نیا مه‌به‌ستم ئاشنا کردنی ئێوه‌ی ئازیز له‌گه‌ڵ ئه‌م به‌رهه‌مه‌یه‌. که‌ هه‌ر لێره‌دا داوای لێبوردنتان لێده‌که‌م.
"خانا" کێیه‌؟
نه‌بوونی به‌ڵگه‌ی مێژوویی، فه‌رهه‌نگی، ئه‌ده‌بی و ... نووسراوه‌؛ هۆی گه‌وره‌ی ته‌ماوی بوونی ڕآبردوومانه‌ که‌ زۆر به‌ داخه‌وه‌ ئه‌م کزییه‌ داوێنی خانایشی گرتوه‌ و بۆیه‌ مێژووی ژیانی خانا و چۆنیه‌تی کاروبار و ژیانی بۆمان ڕوون نیه‌ و ته‌نیا به‌ڵگه‌مان به‌رهه‌مه‌که‌ی "شیرین و خوسره‌" و چه‌ن شیعرێکی تریه‌ و ته‌نیا به‌ وردبوونه‌وه‌ له‌ شیعره‌کانیه‌ ده‌توانین ورده‌ ناسینێکمان لێی ببێت.
هه‌روه‌ها که‌ له‌ شیعره‌کانی هاتوه‌ ناوی "خانای قوبادی"، "خانای خان قوباد"، "خانا" بوه‌ که‌ زۆرتر به‌ "خانای قوبادی ناسراوه‌.
نمانا زوڵمه‌ت چیهره‌ی سه‌ودایی
سیاته‌ر جه‌به‌خت "خانای قوبادی"
----------------------------------------
به‌ ئه‌روات قه‌سه‌م یه‌ جه‌ تۆ فه‌رهاد
هیچ قه‌بووڵ نه‌که‌رد "خانای خان قوباد"
----------------------------------------
"خانا" بۆ، وه‌سه‌ن زوبان درازی
کۆن ئه‌و ساحێب عه‌دل تۆ پێش بنازی
"خانا" له‌ سه‌رده‌می 18ی زایینی ڕه‌نگه‌ (1059 - 1700) له‌ یه‌کێ له‌ ناوچه‌کانی ده‌ڤه‌ری هه‌ورامان ژیاوه‌، ئه‌و به‌رهه‌مه‌ی که‌ "حه‌مه‌ی مه‌لا که‌ریم" کۆی کردۆته‌وه‌ له‌ڕووی "شیرین و خوسره‌وی لای "ئه‌حمه‌د به‌گ" له‌ ساڵی 1819 یا 1830 له‌ ئاوایی "که‌یمنه‌" (هه‌ورامانی لهۆن) نووسراوه‌.
مه‌گه‌ر ئه‌وه‌ی له‌ شیعر و نوسراوه‌ی ئه‌ده‌بی هیچ تێنه‌گه‌ین وه‌گه‌ر نه‌ ئه‌وه‌ ده‌زانین که‌ خوڵقێنه‌ری به‌رهه‌مێکی وه‌ها بۆ خۆی که‌م که‌سێک نه‌بوه‌. یه‌که‌مین شت که‌ به‌ خوێندنه‌وه‌ی شیعره‌کانی خانا ده‌سمان ده‌گرێت ئه‌وه‌یه‌ که‌ خانا له‌ پله‌یه‌کی به‌رزی زانیاريدا بووه.
ئه‌م پیشه‌كییه‌ له‌ په‌یجی قوبادی وه‌رگیراوه‌ به‌ سوپاسه‌وه‌.

لینكی داگرتن


_________________


عدل سابقا من قبل ابو علي الكردي في الأحد يوليو 04, 2021 6:54 pm عدل 1 مرات
الرجوع الى أعلى الصفحة اذهب الى الأسفل
https://iqra.ahlamontada.com
ابو عبدالرحمن الكردي
مشرف
ابو عبدالرحمن الكردي


عدد المساهمات : 5013
تاريخ التسجيل : 03/09/2013
العمر : 48
الموقع : (أرض الله الواسعة)

شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم Empty
مُساهمةموضوع: رد: شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم   شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم I_icon_minitimeالجمعة فبراير 02, 2018 9:08 am
بارك الله فيكم
وجزاكم الله خيرا
واحسن الله اليكم
واعانكم الله ويسر امركم
كان الله لكم وكثر من امثالكم
ادام الله بقائكم علي الخير

_________________
شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم 30tl3wk

صفحة المنتدي علي الفيسبوك
الرجوع الى أعلى الصفحة اذهب الى الأسفل
 
شیرین و خوسره‌و خانای قوبادی - محمدی مه‌لا كه‌ریم
الرجوع الى أعلى الصفحة 
صفحة 1 من اصل 1
 مواضيع مماثلة
-
» دیوانی خانای قوبادی - كۆكردنه‌وه‌ و لێكۆڵینه‌وه‌ی : كاروان عوسمان خه‌یات ( ڕێبین)
» یادداشته‌كانی مناڵی و به‌شێكی سه‌رده‌می فه‌قێ یه‌تی مامۆستا - مه‌لا محمدی چروستانی - محمدی مه‌لا كه‌ریم
» ديوانى مه‌لا حه‌سه‌نى جه‌وهه‌رىى كۆكردنه‌وه‌و ئاماده‌كردنى عومه‌رى خوسره‌وى
» مه‌لا محمدی خاكی - شێخ محمدی خاڵ
» فه‌رهه‌نگی " شیرین"ی نوێ - فازیل نیزامه‌دین

صلاحيات هذا المنتدى:لاتستطيع الرد على المواضيع في هذا المنتدى
منتدى إقرأ الثقافي :: كتێبخانه‌ی كوردی - المكتبة الكوردیة :: شیعر - شاعران - دیوانی شاعیران-
انتقل الى: